Sıcak İş Takım Çelikleri
Soğuk İş Takım Çelikleri
Plastik Kalıp Çelikleri
Sıcak İş Takım Çelikleri
Malzeme Standardı | Karakteristik Özellikler |
1.2340 ESR | Özel üretim yöntemi sayesinde çelik özelliklerini zayıflatan yabancı malzemelerin bünyeden uzaklaştırılması sayesinde Sıcakiş Takım Çelikleri arasında en yüksek tokluk dayanımına sahip olan malzeme olarak öne çıkmaktadır. Hafif metallerin ekstrüzyon ve enjeksiyon işleminin gerçekleştirildiği kalıplar ile parlaklığın ön plana çıktığı plastiklerin enjeksiyon kalıplarında çekirdek olarak kullanılabilen sıcak iş takım çeliğidir. Makine ve savunma sanayiinde ise 4140 çelik özelliklerinin yetersiz kaldığı durumlarda mükemmel tokluk özelliği ile alternatifsiz bir malzeme olarak öne çıkmaktadır. Özel kaplama uygulamaları sayesinde savunma sanayii uygulamalarındaki kullanımı her geçen gün artmaktadır. İyi aşınma dayanımının yanı sıra yüksek tokluk özelliğine sahip bu malzeme, nitrasyon ile yüzey sertleştirilmeye uygundur. |
1.2343 EFS/ESR | Yüksek sıcaklıkta tekrarlanan yükler altında özelliklerini koruma yeteneğine sahip bu çelik, değişmeyen sertlik dağılımı ve çatlak gelişimini engelleyen kompozisyonu sayesinde, demir ve demir dışı malzemeleri döverek şekillendiren pres takımlarında, yüksek sıcaklık delme zımbaları ve makas ağızlarında, alüminyum profil ekstrüzyon kalıplarında, yüksek dirençli makine parçaları ve metal enjeksiyon kalıplarında yaygın olarak kullanılır. Mikroyapısal temizliği ve yönlendirilmiş çökelti oluşumları sayesinde tüm kullanım ömrü boyunca güvenilir özellikler veren bu çeliğin, yüksek performans gerektiren yerlerde üstün mekanik özelliği olan 1.2343 ESR türünün kullanılması tavsiye edilir. Kükürt ve fosfor oranı minimuma indirgenerek üretilen bu malzeme nitrasyon işlemine uygundur. |
1.2344 EFS/ESR | Termal gerilim hassasiyeti yüksek olan kalıplar için adeta standart hale gelmiş bir çelik cinsidir. Isıl iletkenliği ve aşınma dayanımı yüksek olduğundan, hafif metallerin enjeksiyon kalıplarında, sıcak kesme bıçaklarında, bazı demir dışı metallerin dövülerek şekillendirildiği kalıplarda, alüminyum profil kalıpları ve metal ekstrüzyon preslerinde yaygın olarak kullanılır. Özel ihtimam gerektiren sıcak yolluklu plastik ürünlerin kalıplarında kullanıldığında, ürün yüzeyine ekstra parlaklık veya hassasiyet kazandıracak uygulamalar yapılmasına imkan veren bir bileşime sahiptir. Yüksek darbe dayanımına sahip bu malzemenin nitrasyon gibi kaplama işlemleri ile yüzey özellikleri geliştirilerek sertleştirilebilir. |
1.2365 | Isıl iletkenliği ve tokluğu oldukça yüksek, krom-molibden-vanadyum alaşımlı sıcak iş takım çeliğidir. Termal şoka dayanımı oldukça yüksektir. Bakır ve prinç gibi ağır metallerin ekstrüzyon kalıplarında, pres kovanlarında, sıcak delme zımbalarında ve demir dışı metallerin dövülerek şekillendirildiği kalıplarda ve pek çok takım malzemesinde yaygın olarak kullanılır. |
1.2367 EFS/ESR | Yüksek sıcaklıkta sertliğini muhafaza edebilen, yüksek tokluk ve ısıl iletkenliğe sahip sıcak iş takım çeliğidir. Yüksek sıcaklıklarda “Yırtılma” olarak adlandırılan, ısı etkisiyle metal sürekliliğinin bozulması problemine oldukça dirençli olduğu için, kullanıcı kendi tercihine göre yapacağı ilave mekanik işlemlerle malzemenin kullanım alanında göstereceği performansı çok daha geliştirebilir. Daha uzun ömürlü olması istenen demir dışı metallerin dövülerek şekillendirildiği kalıplarda, sıcak delme zımbalarında, sıcak kesme bıçaklarında, metal enjeksiyon ve ekstrüzyon kalıplarında yaygın olarak kullanılır. Hafif alaşım basınçlı döküm kalıpları, (Al, Zamak, Mg ve pirinç için) ve ayrıca termosetler ve termoplastik enjeksiyon kalıpları için kesici uç yapımında büyük bir başarıyla kullanılır. 1.2367’nin diğer kullanım alanları; gömlekler, mandreller, baskı yastıkları, ekstrüzyon milleri ve kalıpları gibi hafif alaşım ekstrüzyon takımları; hafif ve ağır metallerin dövülmesi ve sıcak preslenmesi, kapalı kalıplar, zımbalar, zımba ve çeneler; sıcak haddeleme rulolarının yanı sıra sıcak kesme bıçakları, dairesel kesme bıçakları, düz kesme bıçakları ve açılı kesme bıçakları gibi sıcak kesme uygulamaları. Dövme ve enjeksiyon kalıplarının çekirdek ve çekirdek iticilerinde güvenilir biçimde kullanılır. Aşınma dayanımı yüksektir. Nitrasyon işlemi ile yüzey sertleştirilmeye uygundur. |
1.2714 | Yağda ve havada sertleşebilen, tokluğu yüksek sıcak iş takım çeliğidir. Sertlik dağılımı tüm kesit boyunca sabit kaldığından yüksek sıcaklıklarda darbeli yükler altında ideal bir kullanıma sahiptir. Demir ve çelik ürünlerinin dövülerek şekil verildiği büyük ölçülü hidrolik ve mekanik dövme kalıplarında, şahmerdan, örsü ve çekiç olarak, çelik tencerelerin altına taban vuran çakma takımlarında, ekstrüzyon preslerinin kalıp sistemlerinde destek elemanı olarak ve muhtelif mührelerinde yaygın olarak kullanılır. EDM ile kesme yapıldığında yeniden temperleme yapma ihtiyacı ortaya çıkabilir. Yeniden sertleştirmek gerekiyorsa, sertleştirme sıcaklığı bir öncekinin biraz daha altında uygulanmalıdır. |
Malzeme Standardı | Yüksek Sıcaklık Dayanımı | Yüksek Sıcaklık Tokluğu | Y Sıcaklık Aşınma D. | İşlenebilirlik | Isıl İletkenlik |
1.2340 ESR | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2343 EFS/ESR | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2344 EFS/ESR | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |
1.2365 | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | – |
1.2367 EFS/ESR | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
1.2714 | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
Soğuk İş Takım Çelikleri
Malzeme Standardı | Karakteristik Özellikler |
1.1730 | Alaşımsız soğuk iş takım çeliğidir. C 45′ ten farkı, üretim yönteminden ötürü daha temiz ve homojen mikro yapıya sahip olmasıdır. Ölçü stabilitesi ve kesit boyunca homojen işlenme kabiliyeti ile kolay ve güvenilir atölye karakteristiği gösterir. Sertleştirmeye gerek duyulmayan kalıp ve makine parçaları ile kalıp hamillerinde kullanılır. Talaş kaldırma özelliği yüksektir. |
1.2379 | Ledeburitik içyapıya sahip, %12 krom elementi içeren soğuk iş takım çeliğidir. Yüksek aşınma dayanımı ve yüksek tokluk özelliğini bir arada sağlayan bu malzeme, ısıl işlem sırasında yüksek boyutsal kararlılık gösterir. Yüksek karbon içeriği ile sağlanan sert martensit dönüşümü sayesinde kesme ve ezme uygulamaları için idealdir. Cıvata, somun ve vida dişi ovalama takımlarında, şişirme ve profilleme kalıplarında, soğuk hadde merdanelerinde, ahşap frezelerinde, plastik kırma ve sıyırma bıçaklarında, çapak alma ve kabartma kalıplarında, makas bıçaklarında, derin çekme ve sıvama kalıplarında yaygın bir şekilde kullanılır. Nitrasyon ve diğer pek çok kaplama işlemine olumlu yanıt vermesi nedeniyle metal malzeme üretim sanayiinden ahşap selüloz fiber benzeri organik ürünlerin üretimine kadar çok geniş bir kullanım yelpazesine sahiptir. |
TENASTEEL | Soğuk iş takım çeliği grubunun bir parçası olan Tenasteel, kalıp performansı düşünüldüğünde 1.2379 ile toz metal malzemeler arası bir özellik göstermektedir. Aşınma direncini düşürmeden yüksek tokluk sağlaması, basma dayanımının benzer şartlarda 1.2379 malzemeden daha iyi olması Tenasteel’in tercihinde rol alan etmenlerdir. |
1.2080 | Yüksek aşınma dayanımı, sertlik ve tokluğa sahip ledeburitik soğuk iş takım çeliğidir. Kesme, sıvama, çapak alma kalıpları, kağıt ve plastik malzemeleri için kesme bıçakları, kırma bıçakları, derin çekme ve sıvama kalıpları gibi birçok soğuk şekillendirme işleminde kullanılır. Küçük çaplı ve mikro ölçekli deliğe sahip nozullar, sis oluşturma ekipmanları gibi özel ekipmanlarda tercih edilen bir çeliktir. Darbe dayanımı diğer soğuk iş takım çeliklerine göre daha zayıftır. Buna rağmen darbeli çalışmada ölçüsel kararlılığını koruması ve sürtünme aşınmasına dirençli olması nedeniyle tercih edilmektedir. Yüksek sıcaklık kullanımı için uygun değildir. Kaplama ve benzeri ek işlemlere elverişli olmadığından, yağ veya hava ile sertleşme özelliğinden yararlanarak, son kullanıma hedef odaklı kullanılan bir çelik grubudur. |
1.2842 | Yüksek sertleşme kabiliyeti olan ve yağda sertleşebilen soğuk iş takım çeliğidir. Isıl işlem sırasında boyutsal kararlılığı yüksektir. İyi bir tokluğa ve aşınma dayanımına sahiptir. Cıvata ovalama yanakları, makas ağızları, plastik kalıpları, mastarlar, hassas ölçü aletleri, kesme ve plastik kırma bıçakları, damgalama ekipmanları, bükme/çekme çeneleri gibi aparatlar bu çeliğin yaygın olarak kullanıldığı yerlerdir. Yağ çeliği olarak bilinir. Malzeme özelliklerinin kaybedilmemesi için elektro erezyon uygulamalarından kaçınmak, kesme işlemlerinin mümkün olduğunca konvansiyonel yöntemlerle yapılması tavsiye edilir. |
1.2767 | Yüksek sertleşebilirlik ve çok yüksek tokluk özelliğine sahip soğuk iş takım çeliğidir. Otomatik kesim bıçakları, kalıp pim zımba ve iticileri, soğuk dövme ve şekillendirme takımları ile desenleme ve bükme kalıplarında, çatal, kaşık, bıçak ve darphane kalıplarında, kalın sacların kesim yapıldığı kesme kalıplarında, yaygın olarak kullanılır. Parlatılabilme özelliği yüksek olduğundan ötürü bazı plastik kalıplarında da tercih edilebilir. Darbe direnci çok yüksektir. |
1.2550 | 12 mm’ye kadarki kalın metallerin kesme ve delme kalıplarında, dairesel ve uzunlamasına çalışan makas bıçaklarında, desen kalıplarında, gravürleme ve soğuk dövmede, soğuk delik açma zımbalarında, basınçlı hava ile çalışan keskilerde ve iticilerde kullanılır. Çok yüksek tokluk özelliğine sahip olduğundan dolayı darbe çeliği olarak bilinir. |
1.2363 | Havada sertleşebilen, aşınma dayanımı, sertliği, tokluğu, sünekliği, işlenebilirliği ve basma mukavemeti yüksek soğuk iş takım çeliğidir. 6 mm kalınlığa kadarki sacların kesildiği kesme kalıplarında, kağıt ve makas bıçakları gibi soğuk şekillendirme kalıplarının tümünde, boru ve sac şekillendirme/bükme/kıvırma makaralarında kullanılabilen bir çeliktir. |
1.2436 | Ledeburitik yapıdaki yüksek karbonlu soğuk iş takım çeliğidir. Isıl işlem esnasında boyutsal kararlılık gösteren ve havda sertleşebilen bu malzeme, silisyumlu sacların kesiminde, çeşitli ölçülerdeki zımbalarda, kesme kalıplarında, kağıt ve plastik kesme bıçaklarında, derin çekme ve sıvama kalıplarında yaygın olarak kullanılır. Aşınma dayanımı yüksektir. İkincil sertleşme özelliği yoktur. 1.2436 çelik malzemenin aşınma dayanımı 1.2379’dan daha yüksektir ancak tokluğu daha düşüktür. Bu nedenle sürtünme benzeri koşullarda tercih edilmeli, tekrarlanan darbeli yüklerin olduğu koşullarda 1.2379 çeliği kullanılmalıdır. |
1.2601 | Çok yüksek aşınma dayanımına sahip, ledeburitik içyapıdaki soğuk iş takım çeliğidir. Isıl işlem ile sertliği maksimum seviyelere çıkarılabilir. Derin çekme kalıplarında, kağıt ve plastik bıçaklarında, tel çekme merdanelerinde, haddelerde, ezme kalıplarında, toz sıkıştırma kalıp ve havanlarında, ince ve hassas kesme kalıplarında yaygın olarak kullanılır. |
Malzeme Standardı | Tokluk | Termal ŞokDirenci | AşınmaDayanımı | DarbeDirenci | Sertleşebilirlik |
1.1730 | ⭐ | ⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2379 | ⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
TENASTEEL | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2080 | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2842 | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2767 | ⭐⭐ | ⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2550 | ⭐⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2363 | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |
1.2436 | ⭐⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2601 | ⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |
Plastik Kalıp Çelikleri
Malzeme Standardı | Karakteristik Özellikler |
1.2738 | Yüksek işlenebilirlik, parlatma (cilalama) ve şekil değişimine dirençli olması nedeniyle büyüklü küçüklü hemen her tür plastik üretim kalıbında kullanılabilir. Gereğinde nitrasyon ile yüzey sertliğinin geliştirilmesi mümkündür. Plastik kalıpları için standart malzeme olarak kabul edilebilir. Yüksek cilalama işlemi gerektiren kalıplarda, aşırı cilama “Portakal Kabuğu” etkisi denilen bir görünüm yaratacağından, ekstra parlaklık gerektiren kalıplarda 1.2738 HH malzemenin tercih edilmesi gereklidir. |
1.2738 HH | Yüksek sertlik, mükemmel tokluk ve parlatılabilirlik özelliğine sahip kalıp çeliğidir. Sertleşme penetrasyonu yüksekliği ve iyi işlenebilirlik özelliklerini birarada taşıması nedeniyle derin ve geniş yüzeyli kalıplarda mükemmel sonuç verir. Yüksek parlatılabilirlik özelliği ve net ölçülendirme karakteristiği kalıpçıların doğrudan tercih etme nedenlerindendir. 1.2738’e kıyasla sızdırmazlığı çok daha yüksek olduğundan büyük boyutlu plastik kalıplarının geniş yüzeylerinde kullanımı için 1,2738 HH malzeme tavsiye edilir. Aşınma direncini arttırmak için nitrasyon yapmaya uygundur. Enjeksiyon ve ekstrüzyon kalıplarının yanısıra, geniş yüzeyli otomotiv ve elektronik parçaların kalıplarında, panolarda, termoplastik parçalarda da kullanılır. Tüm yapı boyunca elde edilen homojen sertlik dağılımı sayesinde, tekrarlanan sertleştirme maliyetleri yaratmaması, homojen ve her safhada güvenilir sağlıklı işlenebilme özelliği, talaş kaldırma ve kalıp çalışma sürecinde çarpılmaya uğramaması, EDM ile kesimde yüzeylerde taneleşme görünümü yaratmaması gibi özellikleri hem kullanım kolaylığı hem de ekonomik katkı sağlar. |
1.2311 | Yüksek tokluğa ve iyi aşınma direncine sahip, 1.2312 ye göre parlatma özelliği daha iyi olan bir çeliktir. Kısa süreli nitrasyon yapılarak aşınma dayanımı arttırılabilir. Yüzeyden merkeze indikçe sertliğinde azalma görüldüğünden, şekil değişim stabilitesi istenen küçük boyutlu plastik kalıplarında veya kalıp hamillerinde kullanılır. Alevle sertleştirilebilir özellikte olduğundan, günlük pratik kullanımlar için tercih edilen bir çeliktir. |
1.2312 | Kolay işlenebilirlik istenen durumlarda, 1.2311 çeliği yerine tercih edilir. 1.2312 nitrasyona, indüksiyona ve alevle sertleştirmeye uygundur. İçerdiği kükürt nedeniyle asit ve benzeri kimyasallarla desenleme yapmaya uygun değildir. Sertliğin çekirdeğe kadar hemen hemen aynı düzeyde olması istenen kalıplarda ve daha iyi parlaklık beklenen ürünlerde 1.2738 tercih edilmelidir. |
1.2083 | Yüksek yüzey kalitesi istenen parçalar için, zorlayıcı aşındırma koşullarında kullanıma uygun, hassas ölçülü kalıplar. Çok yüksek parlatılabilme özelliğine sahip olduğundan “Ayna Parlaklığı” istenen kalıplarda yaygın bir şekilde tercih edilir. Stabil aşınma özelliği nedeniyle, belirgin ölçülendirmeye sahip ürün kalıplarında, ürün boyut hassasiyetinin sürekli olarak kontrol edilebilmesine olanak sağlar. Nitrasyona uygun olmayıp, özel kaplama işlemleriyle yüzey özellikleri geliştirilebilir. |
1.2316 | Önceden sertleştirilmiş, korozyona dayanıklı, özellikle klor katkılı plastiklerin olduğu ortamlarda içeriğinde bulunan yüksek krom ve molibden sayesinde gelişmiş asidik korozyon direnci gösteren bir çeliktir. Nemli ortamlarda çalışan veya depolanan maçalar ekler ve kalıp boşlukları dahil olmak üzere farklı alanlarda yaygın olarak kullanılır. İç yapı temizliği ve homojenliği sayesinde “Ayna Parlaklığı” olarak adlandırılan yüzey parlaklığı kazanır. Bu özellikleri nedeniyle de abrasif aşındırıcı koşullar altında kullanım için, hassas ölçülü plastik parça üretimine uygun kalıpların yapımında ilk tercih edilen çeliktir. Yüksek sertleşebilirlik özelliği gösterirken hem aşınmaya dayanım özelliği hem de korozyon dayanım özelliği korunabildiğinden büyük gövdeli, açılıp kapanma esnasında darbeli yükler altında kalan ve doğrudan sürtünmeye maruz kalan kalıplar için idealdir. Özellikle HCl asidi ortamı referans alındığında 1.2083 çeliğinden de daha iyi bir korozyon dayanımı gösterir. Hem nitrasyon hem de krom kaplamaya elverişli olduğundan zorlu plastik kalıpları için ilk akla gelen malzemedir. |
1.2085 | Paslanmaz çelik özelliklerini taşıyan, çok yüksek Krom’lu bir martenzitik kalıp çeliğidir. İçerdiği kükürt sayesinde işlenebilirliği yüksek olduğundan, korozif hammadde üretim kalıplarında, korozyon ortamında çalışan kalıp ve hamillerinde kullanımı önerilir. Yüksek ısıl iletkenliğinin sağladığı hızlı katılaştırma özelliği nedeniyle, aynı kalıpta çoklu parça üretiminde benzer alaşımlara göre daha fazla fayda sağlar. Sertleşebilirliği 1.2316’dan daha düşük olduğundan keskin köşeli ve çok ince kesitli kalıplarda kullanımından kaçınmak yararlı olacaktır. |
1.8550 | Çok iyi aşınma direnci ve yüzey sertliğine sahip olan, Cr-Ni-Al alaşımlı nitrasyon çeliğidir. Plastik enjeksiyon makinelerinin vida ve kıvrımları, pistonlar ve eksantrik miller gibi yüzey aşınmasına maruz parçalar için kullanılır. Yüzey işlenmesi sonrası nitrasyon ısıl işlemi uygulanarak yüksek yüzey sertliği sağlanarak aşınma direnci yükseltilir. Kaynaklanabilirliği düşüktür. Boyutsal kararlılığı çok kritik olduğundan işleme proseslerinin ve ısıl işlemin kurallarına tam olarak uyularak dikkatli bir şekilde yerine getirilmesi gerekir. |
MalzemeStandardı | Tokluk | İşlenebilirlik | AşınmaDayanımı | Parlatılabilirlik | KorozyonDirenci |
1.2738 | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2738 HH | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |
1.2311 | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.2312 | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐ |
1.2083 | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |
1.2316 | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ |
1.2085 | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ |
1.8550 | ⭐ | ⭐⭐⭐⭐ | ⭐⭐ | ⭐⭐⭐ | ⭐⭐⭐ |